Έννοια και Καταβολές της Μουσικής Ερμηνείας
Τα εργαστήρια Έννοια και Καταβολές διαφέρουν ριζικά από τα συμβατικά master classes που συνήθως προσφέρουν συμβουλές και οδηγίες στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου οργάνου ή φωνής. Αυτά τα εργαστήρια στοχεύουν σε μια ευρύτερη, πιο γενική προσέγγιση, ξεφεύγοντας από την αρχή ότι η μουσική μαθαίνεται τυπικά από “έξω”, π.χ. μέσω τεχνικών και θεωρητικών εννοιών. Αντίθετα, στόχος είναι να ανακτήσουμε τα ενστικτώδη και βαθύτερα θεμέλια τόσο της μουσικής θεωρίας όσο και των πρακτικών τεχνικών, ώστε να συλλάβουμε την ουσία της μουσικής από μέσα μας. Στη θέση των απλών τεχνικών συμβουλών, τα μουσικά στοιχεία και νοήματα διερευνώνται εκ των έσω, και ο εκτελεστής καθοδηγείται και ενθαρρύνεται να ανακαλύψει πρώτα ο ίδιος, ώστε να αποκτήσει σταδιακά την ικανότητα να ταυτίζεται με τις ιδέες που πυροδότησαν τις δημιουργικές παρορμήσεις των συνθετών.
Μόνο με μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να επιτευχθεί μια ερμηνεία που καθιστά τη μουσική πραγματικά προσιτή στον απλό άνθρωπο, προσφέροντας στον ερμηνευτή την πιο ικανοποιητική ανταμοιβή και στη μουσική την εκπλήρωση του πραγματικού της στόχου. Εξάλλου, ο ίδιος ο Μπετόβεν έγραψε στην αρχή του μεγαλύτερου έργου του, της Missa Solemnis, “από καρδιάς … ας πάει πάλι στις καρδιές”- ενώ ο Χάυντν στα γεράματά του, παρά την εξάντληση από μια ζωή αδιάκοπης εργασίας, όπως ο ίδιος δηλώνει, “ανάγκαζε τον εαυτό του να συνεχίσει να συνθέτει, προκειμένου να δώσει χαρά σε κάποια δυστυχισμένη και απελπισμένη ψυχή”.
Για τον σκοπό αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπίζουμε άμεσα και σε βάθος κάθε λάθος, ώστε να ανακαλύψουμε τις ρίζες του και να μπορέσουμε έτσι να το εξαλείψουμε. Ταυτόχρονα, οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να θέτουν ελεύθερα και ανεμπόδιστα οποιαδήποτε απορία, ώστε μέσα από μια διαδικασία αποσαφήνισης να καταλήξει κανείς σε ουσιώδη ερωτήματα και σαφείς απαντήσεις. Με αυτόν τον τρόπο παρακάμπτεται η κατάρα της σημερινής εκπαίδευσης, η οποία, λόγω της θεωρούμενης έλλειψης χρόνου για τέτοιες “πολυτέλειες”, προωθεί τη βιαστική και ανεξέλεγκτη αντιγραφή προκατασκευασμένων απαντήσεων. Δεδομένης της βάσης με την οποία απονέμονται σήμερα οι βαθμοί και τα πτυχία, τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να βοηθούν τους μαθητές να τα επιτύχουν ευκολότερα, αλλά παραδέχονται επίσης μηχανικές επιδόσεις και άψυχη μουσική παραγωγή.
Η γνώση που προκύπτει από μια τέτοια διαδικασία μαραίνεται σαν κομμένα λουλούδια, ενώ η γνώση που σπέρνεται από ένα άγρυπνο μυαλό σε ένα αφυπνισμένο ένστικτο γονιμοποιείται και εμπλουτίζεται, φέρνοντας άνθη και καρπούς σαν ζωντανά φυτά και δέντρα. Η εκπαίδευση που παραμελεί την αφύπνιση και την καλλιέργεια του ενστίκτου οδηγεί σε επιφανειακή και στείρα γνώση. Η γνήσια και γόνιμη μάθηση αναδύεται μόνο από μια εκπαίδευση στην οποία ο διερευνητικός νους αφυπνίζει και καλλιεργεί το ένστικτο, αντικαθιστώντας την αυταρχική αδράνεια της ελλιπούς γνώσης με την ταπεινότητα, την κατανόηση και τη συνεχή ανάπτυξη μέσω της αυξανόμενης αφομοίωσης της αιώνιας σοφίας της φύσης.
Γιώργος Χατζηνίκος Οκτώβριος 1997
